Mặc dù một số nền tảng video ngắn đã cải tiến thuật toán nhằm ngăn ngừa các nội dung độc hại tiếp cận người dùng nhưng các nỗ lực này dường như mới chỉ nhằm xoa dịu dư luận và đối phó với các cơ quan chức năng. Thực tế cho thấy, một số lượng không nhỏ các video xấu vẫn tràn ngập trên các nền tảng TikTok, YouTube Short, Facebook Reel, Bigo Bar, Instagram, Likee… tác động tiêu cực đến nhận thức, hành vi người sử dụng mạng xã hội.
.jpg)
Không phải ngẫu nhiên,
các phương tiện truyền thông đại chúng đều có chung nhận định đây là thời kỳ
trỗi dậy của nền tảng nội dung ngắn. Sau thành công của TikTok, các nền tảng
mạng xã hội lớn mà điển hình là YouTube và Facebook đã lao vào phát triển ứng
dụng phát và chia sẻ video ngắn (short video), bất chấp một thực tế là hai mạng
xã hội này vốn chứa hàng tỷ video clip có thời lượng dưới 1 phút.
Ðiểm mới của TikTok là
nền tảng này cung cấp cho người dùng hàng loạt các tính năng như ghép nhạc,
thêm hiệu ứng (filter) hình ảnh và âm thanh, cách thức để video hiện lên trên
xu hướng (trending). TikTok cũng ban hành nhiều chính sách để thu hút người
dùng mới và tăng thời lượng sử dụng mạng xã hội này như: nhận tiền hoa hồng với
lời mời bạn bè đăng ký tài khoản mới, nhận tiền để truy cập và theo dõi video
liên tục 10 phút trong 14 ngày.
Trong tháng 9, số tiền
mà người dùng Việt Nam có thể nhận được từ việc mời người quen đăng ký mới tài
khoản TikTok lên tới 8 triệu đồng. Bằng cách thức này, TikTok đã thu hút được
lượng người dùng khổng lồ với hơn 1,1 tỷ người. Trong danh sách các nền tảng
video ngắn, TikTok chỉ đứng sau Instagram về lượng người tương tác thường xuyên
nhưng được đánh giá là ứng dụng tạo ra thu nhập tốt nhất cho các nhà sáng tạo
nội dung. Tính riêng tại thị trường Việt Nam, có khoảng gần 50 triệu người sử
dụng TikTok.
Song thành công của
TikTok được tạo dựng bởi các thuật toán bị nhiều chuyên gia, nhà khoa học cảnh
báo là có nguy cơ gây nghiện cho người sử dụng. Mặt khác sự xuất hiện tràn lan
các video ngắn tác động không nhỏ đến vấn đề tiếp nhận, dần dần làm thay đổi
thói quen, hành vi của người dùng mạng, như việc đọc hiểu hời hợt lệ thuộc sự
dẫn dắt của video ngắn thay cho sự tìm hiểu, nghiên cứu chuyên sâu về các vấn
đề của đời sống.
Bên cạnh đó TikTok
cũng không hiệu quả trong việc ngăn chặn các video có nội dung độc hại, nhảm
nhí, thậm chí cả tin giả. Mới đây, Bộ Thông tin và Truyền thông đã công bố hàng
loạt sai phạm của TikTok trong việc cung cấp các dịch vụ xuyên biên giới vào
Việt Nam như thông tin giả mạo, xuyên tạc, kích động bạo lực, kích động tệ nạn
xã hội; thông tin gây hại cho trẻ em...
Theo nhận định của cơ
quan chức năng, quy trình kiểm duyệt nội dung của TikTok chưa hiệu quả, để lọt
nhiều nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam. Cách thức phân phối, đề xuất nội
dung của TikTok dựa trên sự tương tác, sở thích, mối quan tâm của người dùng dễ
dẫn đến việc nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam được lan truyền với tốc độ
nhanh chóng nếu được nhiều người dùng tương tác quan tâm... Ở chiều ngược lại,
TikTok cũng thừa nhận các hành vi vi phạm tại Việt Nam và có biện pháp khắc
phục cụ thể qua việc chặn, gỡ tài khoản, kênh theo yêu cầu của cơ quan quản lý
đồng thời cải tiến một số thuật toán.
Dù TikTok đã có một số
thay đổi trong thuật toán nhằm ngăn chặn các nội dung chống phá Ðảng, Nhà nước
Việt Nam tuy nhiên để đối phó với bộ lọc của TikTok, một vài đối tượng xấu bắt
đầu sử dụng chiêu trò soạn thảo các văn bản chống phá chế độ, bôi nhọ lãnh tụ trên
nền video thay vì lồng ghép hình ảnh, âm thanh hay thể hiện ở phần ghi chú nội
dung như trước đây. Do đó, số lượng video chống phá tuy có chiều hướng giảm
nhưng chưa thực sự triệt để. Bên cạnh đó, TikTok chưa có động thái trong việc
ngăn chặn, giảm các luồng thông tin tiêu cực. Các thuật toán liên tục gợi ý
hàng loạt xu hướng video nhảm nhí phản cảm. Nhiều video có hình ảnh, nội dung,
chứa bình luận xâm phạm quyền trẻ em cũng liên tục được chia sẻ trên mạng xã
hội này.
Ðáng chú ý, hiện tượng
đăng tải và chia sẻ các video ngắn chứa nội dung xấu, độc không chỉ xuất hiện
trên nền tảng TikTok mà lan rộng sang nhiều nền tảng Facebook Reel, YouTube
Short, Instagram Reel. Trong đó, một phần nguyên nhân đến từ việc các ứng dụng video
ngắn này có rất nhiều tính năng, công cụ, thuật toán tương đồng với TikTok,
thậm chí cho phép người dùng đăng tải, chia sẻ đồng thời trên nhiều nền tảng.
Một số mạng xã hội lớn không hề giấu giếm việc họ đang phát triển các thuật
toán gây nghiện giống như TikTok.
Hiện tượng đăng tải và
chia sẻ các video ngắn chứa nội dung xấu, độc không chỉ xuất hiện trên nền tảng
TikTok mà lan rộng sang nhiều nền tảng Facebook Reel, YouTube Short, Instagram
Reel. Trong đó, một phần nguyên nhân đến từ việc các ứng dụng video ngắn này có
rất nhiều tính năng, công cụ, thuật toán tương đồng với TikTok, thậm chí cho
phép người dùng đăng tải, chia sẻ đồng thời trên nhiều nền tảng.
Ðiều đáng nói là phần
lớn ứng dụng video ngắn trên không gian mạng hiện nay có chính sách và biện
pháp quản lý vô cùng lỏng lẻo. Trong đó, có thể điểm tên một số ứng dụng như
Bigo Live, Likee. Cả hai ứng dụng video ngắn này đều bị cơ quan quản lý tại
nhiều quốc gia cáo buộc chứa các nội dung không phù hợp với trẻ em, bên cạnh
các rủi ro về dữ liệu cá nhân.
Bên cạnh đó, các kho
phần mềm trực tuyến còn chứa rất nhiều ứng dụng video ngắn đến từ các nhà phát
triển không rõ nguồn gốc. Trong số này, có không ít ứng dụng ngang nhiên quảng
cáo các tính năng khiêu dâm, gợi dục để câu kéo người sử dụng. Số khác thu hút
người dùng ứng dụng bằng chiêu trò xem video ngắn để nhận tiền ảo, có thể quy
đổi ra tiền mặt. Không chỉ vậy, một số nhà phát triển của bên thứ ba cũng cung
cấp các phần mềm, ứng dụng cho phép tải về các video ngắn từ mạng xã hội. Ðây
được xem là công cụ giúp đối tượng xấu có thể nhanh chóng lưu trữ các video độc
hại, vi phạm bản quyền trước khi nhà cung cấp dịch vụ phát hiện và xóa bỏ những
nội dung này.
Hầu hết các ứng dụng
video ngắn đều là các nền tảng xuyên biên giới nên rất khó xác định đối tượng
nào trực tiếp tham gia hoạt động quản lý, cung cấp các dịch vụ. Bởi lẽ công ty
chủ quản, pháp nhân đại diện, đơn vị cung cấp dịch vụ mạng xã hội của các nền
tảng này thường được đặt tại các quốc gia khác nhau. Ðây chính là lý do khiến
việc phát hiện, xử lý sai phạm đối với các nền tảng video ngắn không hề dễ
dàng.
Minh chứng rõ nhất là
việc Bộ Thông tin và Truyền thông phải kéo dài thời gian kiểm tra toàn diện
TikTok so với dự tính ban đầu khi phát hiện đơn vị cấp dịch vụ xuyên biên giới
vào Việt Nam là TikTok Pte.Ltd (TikTok Singapore) chứ không phải là công ty
TikTok và văn phòng TikTok tại Việt Nam. Tương tự, một số ứng dụng như Likee,
Bigo Live có hỗ trợ đa ngôn ngữ, bao gồm tiếng Việt và được phát hành trên nền
tảng phân phối kỹ thuật số Appstore, CHPlay tại Việt Nam nhưng đơn vị cung cấp
dịch vụ trực tiếp lại có trụ sở tại Singapore, còn công ty mẹ có trụ sở tại
Trung Quốc. Theo chính sách của hai ứng dụng này, các vấn đề pháp lý và tranh
chấp chỉ được giải quyết theo quy định của pháp luật Singapore.
Thực tiễn này cho thấy
việc quản lý các nền tảng video ngắn tại nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam
không phải là một nhiệm vụ đơn giản. Do đó, các cơ quan chức năng cần có những
biện pháp tổng thể trong cấp phép và quản lý, đưa ra biện pháp phối hợp với các
nền tảng video ngắn nói riêng, mạng xã hội nói chung trong ngăn chặn các nội
dung xấu, độc, bao gồm các quy định pháp luật, chế tài yêu cầu các mạng xã hội
phải chứng minh và cam kết không gây hại cho người sử dụng. Ðồng thời cần đưa
ra các hình phạt thích đáng đối với đơn vị cung cấp dịch vụ mạng xã hội vi phạm
những quy định pháp luật, thuần phong mỹ tục, đạo đức xã hội.
Mới đây, tại dự thảo
Nghị định quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng,
Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề xuất nhiều nội dung quan trọng, nhấn mạnh
đến việc các tổ chức, cá nhân nước ngoài khi cung cấp thông tin xuyên biên giới
cho người dùng tại Việt Nam phải tuân thủ các quy định pháp luật liên quan đến
Việt Nam. Một điểm đáng lưu ý là dự thảo cũng đề cao quyền lợi chính đáng của
người dùng mạng xã hội khi yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới phải có bộ phận
chuyên trách giải quyết khiếu nại và phản hồi của người dùng mạng Việt Nam.
Theo đó, "trong
thời gian 48 giờ kể từ khi nhận được khiếu nại của người dùng Việt Nam, tổ
chức, cá nhân nước ngoài cung cấp thông tin xuyên biên giới phải xử lý bằng
biện pháp tạm khóa các nội dung, dịch vụ, ứng dụng bị khiếu nại có ảnh hưởng
đến quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và thực hiện gỡ bỏ nội dung,
dịch vụ, ứng dụng khi có thông tin xác minh vi phạm theo quy định tại khoản 1
Ðiều 8 Luật An ninh mạng, khoản 1 Ðiều 5 Nghị định này" (điểm h, khoản 3,
Ðiều 26 Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định số 72/2013/NÐ-CP ngày 15/7/2013
của Chính phủ về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên
mạng và Nghị định 27/2018/NÐ-CP ngày 01/3/2018 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung
Nghị định 72/2013/NÐ-CP). Ðây là quy định quan trọng phù hợp với thực tế vì cho
đến nay hầu hết mạng xã hội xuyên biên giới tại Việt Nam mới chỉ dừng lại ở
việc tháo, gỡ các nội dung xấu, độc theo yêu cầu của cơ quan chức năng.
Trong trường hợp người
xem phản ánh nội dung vi phạm, các nền tảng này chỉ tiến hành ẩn video ấy với
chính người dùng đó. Khi các nội dung này được hiện thực hóa, hiện tượng
"né tránh pháp luật" của các mạng xã hội xuyên biên giới nói chung,
ứng dụng video ngắn nói riêng chắc chắn sẽ được giải quyết triệt để. Tuy nhiên
về lâu dài, chính phủ các quốc gia cần thông qua những hiệp ước, cơ chế hợp tác
chung nhằm quản lý có hiệu quả các nền tảng xuyên biên giới như TikTok,
Facebook, YouTube.
Ngày 25/8/2023, Ðạo
luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) và Ðạo luật Thị trường kỹ thuật số (DMA) của
Liên minh châu Âu (EU) chính thức có hiệu lực, hướng đến mục tiêu bảo đảm an
toàn cho người dùng trực tuyến và ngăn chặn việc lan truyền nội dung độc hại
vừa bất hợp pháp vừa vi phạm điều khoản dịch vụ của nền tảng xuyên biên giới.
Theo đó, có khoảng 20 nền tảng trực tuyến, bao gồm các ứng dụng chia sẻ video
đã cam kết tuân thủ các quy định mới của EU. Ðây có thể xem là một bài học kinh
nghiệm đối với Việt Nam và các quốc gia trong khu vực đối với việc liên kết để
phòng, chống các tác hại từ nền tảng video ngắn nói riêng, mạng xã hội nói
chung.
Ngày 25/8/2023, Ðạo
luật Dịch vụ kỹ thuật số (DSA) và Ðạo luật Thị trường kỹ thuật số (DMA) của
Liên minh châu Âu (EU) chính thức có hiệu lực, hướng đến mục tiêu bảo đảm an
toàn cho người dùng trực tuyến và ngăn chặn việc lan truyền nội dung độc hại
vừa bất hợp pháp vừa vi phạm điều khoản dịch vụ của nền tảng xuyên biên giới.
Theo đó, có khoảng 20 nền tảng trực tuyến, bao gồm các ứng dụng chia sẻ video
đã cam kết tuân thủ các quy định mới của EU.
Song song với quá
trình rà soát, bổ sung quy định về quản lý các nền tảng cung cấp thông tin
xuyên biên giới, cần tiếp tục tuyên truyền nâng cao ý thức người dùng các ứng
dụng video ngắn để tạo "sức đề kháng" trước các nội dung bẩn; khuyến
khích người dùng phản ánh về các video vi phạm pháp luật nhà nước, vi phạm
chính sách cộng đồng của mạng xã hội bằng cách gửi đơn khiếu nại, tố cáo đến cơ
quan chức năng...
St
Đăng nhận xét