Chúc Tết, tặng quà vốn là nét văn hóa ứng xử tốt đẹp của dân tộc ta, cần được gìn giữ để gắn bó tình cảm người với người. Song, những năm gần đây, việc chúc Tết đã bị méo mó, nhuốm màu thực dụng, cả trong môi trường công sở. Nhiều người cho rằng, chúc Tết giờ đây là công cụ để một số người trục lợi hoặc hợp thức hóa các hành vi tiêu cực nhằm phục vụ cho mục đích cá nhân.
Nỗi
ám ảnh ngày cuối năm
Mỗi
khi Tết Nguyên đán cận kề, thị trường hàng Tết tại các cửa hàng, siêu thị và
trên mạng lại nhộn nhịp, trăm giá đua chen. Những món hàng trị giá hàng triệu,
thậm chí là chục triệu, trăm triệu đồng được nhiều người săn lùng và trở nên
đắt khách hơn thường lệ. Không ai nói ra, nhưng tất cả đều ngầm hiểu rằng,
người ta mua cho gia đình, bản thân thì ít, mà để biếu xén đối tác, cấp trên
thì nhiều. Cũng vì thế mà trên các diễn đàn mạng xã hội chuyên về hàng Tết,
người bán giờ đây chẳng ngần ngại tư vấn cho khách hàng một cách công khai, nào
là món này độc, lạ, quý hiếm, phù hợp tặng sếp lớn; món kia sang trọng, đẳng
cấp chuẩn “gu” của sếp nhỏ...
Ngoài
đường là vậy, còn về nhà, các cặp vợ chồng nát óc bàn nhau xem biếu lãnh đạo quà
gì sao cho độc đáo, “hoành tráng”. Ở công sở thì đồng nghiệp tìm cách thăm dò
nhau xem người ta định biếu sếp thứ giá trị mức nào, phong bì dày cỡ nào để
mình biết cách xử thế sao cho không bị “đụng hàng” và quan trọng hơn là không
thua anh, kém em. Chọn quà Tết tưởng đơn giản vậy mà lại đau đầu vô cùng!
Thực
tế, chúc Tết, tặng quà Tết vốn là phép ứng xử rất bình thường từ ngàn xưa của
người Việt. Tết xưa, người ta tặng nhau những món quà nhỏ nhưng đầy ý nghĩa,
chẳng hạn như cặp bánh chưng, con gà quê, hộp bánh, gói mứt, cành đào... nhằm
thể hiện tình cảm chân thành, sự quý trọng và tri ân sự giúp đỡ của cấp trên,
đối tác hay bạn hàng sau một năm công tác, hợp tác buôn bán. Cùng với đó là
mong muốn gia chủ có một cái Tết vui vẻ, đầm ấm. Quan trọng hơn, khi trao cho
nhau những món quà như thế, cả người nhận và người tặng đều cảm thấy thoải mái,
gần gũi.
Thế
nhưng, dường như cuộc sống hiện đại đã và đang khiến mỹ tục chúc Tết bị biến
tướng. Một bộ phận đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức nghiễm nhiên coi chúc
Tết là “cơ chế xin-cho”. Nói trần trụi ra là nhiều cuộc thăm viếng, tặng quà
vào dịp Tết chỉ nhằm mục đích hối lộ, chạy chức, chạy quyền, lo lót, nhờ vả
hoặc nịnh hót cấp trên; và cả người đến chúc Tết lẫn người nhận đều ngầm hiểu
rằng, đó thực chất chỉ là một cuộc mua bán, trao đổi. Dần dà, việc chúc Tết,
tặng quà cấp trên cũng trở thành “luật bất thành văn” ở một số cơ quan, tổ
chức. Nếu Tết đến mà không biết “thăm hỏi” sếp có khi bị xem là không biết phép
tắc, ngoại giao kém. Và, chả biết đã có tiền lệ hay chưa nhưng người ta thường
sợ rằng nếu đứng ngoài dòng chảy này có thể bị “đì” hoặc mất cơ hội phát triển
trong công việc.
Vô
hình trung, Tết ngày nay không còn đúng nghĩa mà đang trở thành gánh nặng, là
nỗi ám ảnh với nhiều cán bộ, đảng viên bởi thay vì được nghỉ ngơi, thư giãn,
sum họp cùng gia đình sau một năm dài làm việc thì họ phải đắn đo, cân đối xem
chúc Tết thủ trưởng nào và “đi” bao nhiêu. Chẳng thế mà một người bạn đang công
tác trong cơ quan nhà nước từng nói vui với tôi rằng, hễ cứ Tết đến là anh ta
chỉ ước mình được trở thành trẻ con, đơn giản vì trẻ con thì Tết không phải lo
biếu sếp này, tặng sếp kia.
Hãy
trả lại nét đẹp cho chúc Tết!
Để
ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực trong chúc Tết là việc rất khó, nhưng không
có nghĩa là không thể.
Trên
thực tế, chúng ta vẫn nhìn thấy những nét đẹp vốn có của văn hóa chúc Tết. Bằng
chứng là vào mỗi dịp cuối năm, nhiều cơ quan, lãnh đạo, đoàn thể vẫn đến thăm
và tặng quà cán bộ đã nghỉ hưu. Cũng là những giỏ quà, những lời thăm hỏi, chúc
sức khỏe để thể hiện lòng biết ơn thế hệ đi trước đã có cống hiến cho cơ quan,
tổ chức, và tuyệt nhiên không mang màu sắc tiêu cực.
Bên
cạnh đó, vẫn còn những vị lãnh đạo, cấp trên kiên quyết từ chối nhận quà Tết,
đặc biệt là những món quà giá trị cao. Họ coi đó là hành động hối lộ, đút lót,
và thậm chí nhân viên nào đến tặng quà còn bị họ đánh giá thấp. Những người này
cho rằng cái họ cần ở cấp dưới là năng lực, trách nhiệm trong công việc chứ
không phải những chai rượu ngoại đắt tiền hay những chiếc phong bì đầy sức
nặng. Đó thực sự là quan điểm rất đáng trân trọng, thể hiện bản lĩnh và sự
gương mẫu của người lãnh đạo.
Chỉ
có điều, chẳng phải lãnh đạo, cấp trên nào cũng biết từ chối và kiên quyết từ
chối như thế!
Nghiêm
cấm, xóa bỏ việc lợi dụng chúc Tết, tặng quà Tết để thực hiện những hành vi
trái pháp luật, trái đạo đức và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc là
việc cần làm. Cũng vì thế, ngày 1-7-2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số
59/2019/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng,
chống tham nhũng, trong đó quy định rõ: "Cơ quan, tổ chức, đơn vị, người
có chức vụ, quyền hạn không được trực tiếp hoặc gián tiếp nhận quà tặng dưới
mọi hình thức của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có liên quan đến công việc
do mình giải quyết hoặc thuộc phạm vi quản lý của mình...".
Những
năm gần đây, cứ gần tới Tết Nguyên đán, lãnh đạo Đảng, Nhà nước cũng thường
quán triệt về việc nghiêm cấm biếu, tặng quà Tết lãnh đạo các cấp dưới mọi hình
thức. Gần đây nhất, Thanh tra Chính phủ đã có văn bản gửi các bộ, ngành, các
tỉnh, thành phố, các tập đoàn kinh tế nhà nước, doanh nghiệp nhà nước về việc
thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; Chỉ thị số 11-CT/TW ngày
8-12-2021 của Ban Bí thư và Chỉ thị số 35/CT-TTg ngày 31-12-2021 của Thủ tướng
Chính phủ trong dịp Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022, trong đó nêu rõ không tổ chức
thăm, chúc Tết cấp trên và lãnh đạo các cấp. Có thể nói, đây được xem là một
trong những giải pháp thiết thực nhằm ngăn chặn nguy cơ dẫn tới nham nhũng,
tiêu cực thông qua hoạt động chúc Tết, và sâu xa hơn là góp phần xây dựng,
chỉnh đốn Đảng, đồng thời phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong
đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Thiết
nghĩ, mỗi cơ quan, tổ chức, đơn vị cũng nên đề ra quy định về cách thức chúc
Tết và nhận quà Tết phù hợp, lành mạnh, qua đó giải tỏa “áp lực Tết” cho cán
bộ, công nhân viên và góp phần tạo không khí vui vẻ, thoải mái, môi trường làm
việc chuyên nghiệp cho cơ quan mình.
Nhưng,
quan trọng hơn cả vẫn là nhận thức của mỗi người về văn hóa chúc Tết, bởi rất
khó kiểm soát, phát hiện những tiêu cực liên quan tới hành động này, nhất là
khi việc chúc Tết, tặng quà đang ngày càng đi theo hướng “mỏng, nhẹ nhưng to
tiền” và cũng “tế nhị” hơn trước nhiều.
Trong
dòng người hối hả mua sắm chuẩn bị cho Tết Nguyên đán đang đến gần, vẫn còn
không ít người băn khoăn tự hỏi: Khi nào thì chúc Tết mới hết là gánh nặng, mới
trở lại là văn hóa ứng xử tốt đẹp như đúng bản chất của nó?
QĐND
Đăng nhận xét