“Buôn thần bán thánh" nay cũng là một nghề. Họ cạnh tranh khốc liệt dưới vỏ tín ngưỡng. Điều này đang đẩy văn hóa và nhân cách người Việt xuống dốc” - nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Hùng Vĩ thẳng thắn nói.
Với
hơn 8.000 lễ hội dân gian truyền thống, trong đó nhiều lễ hội lớn mang tầm quốc
gia, cùng khoảng 40.000 khu di tích, thắng cảnh tập trung chủ yếu ở đền, chùa,
miếu mạo, lăng tẩm, phủ, khu tưởng niệm,... trải khắp các tỉnh, thành phố, cùng
các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng phong phú được Nhà nước tôn trọng, quan tâm
và tạo điều kiện hoạt động, có thể thấy Việt Nam sở hữu nguồn tài nguyên vô
cùng giàu có, đa dạng, dồi dào để phát triển du lịch tâm linh.
Thời
gian gần đây, đời sống vật chất của người dân được nâng cao, đời sống tinh thần
càng được chú trọng. Tâm lý phần đông người Việt Nam trọng tín ngưỡng cho nên
nhu cầu du lịch tâm linh có xu hướng tăng cao. Bằng chứng là số lượng khách
tham gia loại hình du lịch này luôn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu khách, nhất
là khách nội địa.
Có
thể thấy, nguồn chi tự nguyện cho các hoạt động công đức, phục vụ tế lễ, cầu
nguyện là khá lớn. Bên cạnh đó, các chi tiêu cơ bản cho hoạt động di chuyển để
phục vụ nhu cầu chiêm bái như cáp treo, thuyền, đò, xe điện,... cũng chiếm tỷ
trọng không nhỏ. Và những nguồn thu dễ nhìn thấy này là lý do khiến nhiều đối
tượng đầu cơ, ồ ạt xây dựng các dự án du lịch tâm linh để trục lợi, thậm chí
dựng lên những công trình giả để thu lời bất chính.
Nhiều
người vẫn chưa quên việc lực lượng chức năng tại địa bàn thắng cảnh chùa Hương
đã phải ra quân rầm rộ để giải tỏa hơn 40 chùa giả, động rởm được dựng lên trái
phép trong khu vực cách đây nhiều năm. Tương tự, có thời gian người dân ở thành
phố Sầm Sơn (Thanh Hóa) cũng không khỏi giật mình khi khu vực núi Trường Lệ
xuất hiện một chùa lạ xây dựng trái phép trên mảnh đất của tư gia tự đặt tên là
"Linh Sơn Thượng". Hay gần đây là việc xây dựng pho tượng bà Chúa Xứ
trên Núi Sam, tỉnh An Giang, đã gây bức xúc dư luận. Ðiều đáng nói, dù chưa có
phép, dự án vẫn được tiến hành. Phải tới khi công trình sắp hoàn thành, trước
áp lực dư luận và chính quyền, chủ đầu tư mới xin lỗi và tháo dỡ...
Trên
thực tế, còn có công trình phục vụ du lịch tâm linh chủ yếu chỉ gây ấn tượng
mạnh ở cái tên "có vẻ" huyền bí, yếu tố lạ, tính hoành tráng, độ
choáng ngợp hơn là giá trị tinh thần mang ý nghĩa tâm linh. Và đương nhiên, khi
điểm du lịch tâm linh hướng đến mục tiêu lợi nhuận thì những chuyện như thu
phí, đặt hòm công đức dày đặc, ra giá cúng, khấn thuê, hóa sao giải hạn... trở
thành chuyện thường tình. Nếu tình trạng này còn tiếp diễn, hậu quả sẽ không
chỉ là nguy cơ phá vỡ cảnh quan vốn hài hòa của di tích, mà còn góp phần tạo
nên tình trạng ngày càng thương mại hóa đời sống tâm linh, xúc phạm niềm tin
tín ngưỡng của cộng đồng.
Song
có "cầu" thì mới có "cung". Không khó để nhận diện hiện
tượng trục lợi tâm linh hiện nay còn xuất phát từ một bộ phận không nhỏ du
khách, khi tìm đến các điểm di tích linh thiêng chỉ nhằm mục đích cầu xin danh
lợi, thậm chí xin triệt hạ đối thủ trong làm ăn, kinh doanh. Cũng từ đây xuất
hiện những biểu hiện mê tín dị đoan, buôn thần bán thánh.
Ðơn
cử, theo truyền thuyết, đền Bà Chúa Kho (Bắc Ninh) vốn ra đời để tưởng nhớ công
đức của một người phụ nữ đã khéo tích trữ lương thực, trông nom kho lương triều
đình; nhưng giờ đây, mỗi ngày có không ít người tới đền vay vốn, mong được
thành "con nợ" của Bà Chúa Kho để làm ăn có lộc.
Hay
đền Ông Hoàng Bảy (Lào Cai) vốn là nơi thờ thần vệ quốc - vị anh hùng đã đánh
tan giặc phương Bắc, bảo vệ dân làng; song không biết từ lúc nào đã trở thành
nơi để không ít người dâng lễ cầu lộc cho hoạt động lô đề, buôn bán hàng lậu,
làm ăn phi pháp...
Nghi
lễ khai ấn ở đền Trần (Nam Ðịnh) vốn là hoạt động mang ý nghĩa nhân văn cầu
chúc cho thiên hạ thái bình thịnh trị, giáo dục truyền thống yêu nước,… nhưng
với nhiều người thì "ấn đền Trần" bị biến thành lá bùa phù trợ cho
đường quan lộ. Rồi, từ mục đích đậm màu sắc vật chất khi hành lễ đã khiến nhiều
người không còn biết giữ mình ở chốn tôn nghiêm, dẫn đến cảnh thi nhau đốt vàng
mã, sắm mâm cao cỗ đầy để "hối lộ" thần linh... Không gian văn hóa,
sự thiêng liêng của lễ hội và không gian thờ tự cũng vì thế bị biến dạng, méo
mó.
Có
thể nói rằng, những hành vi trục lợi nói trên chính là biểu thị của hiện tượng
"tham nhũng tâm linh" xuất phát từ sự mưu cầu lợi ích cá nhân, thiếu
sự hiểu biết và bị lôi cuốn theo tâm lý đám đông. Từ đây những hành vi biến
tướng được nhân rộng, trở nên phổ biến, tạo cơ hội, điều kiện để một số tổ
chức, cá nhân biến một số cơ sở thờ tự thành địa chỉ "buôn thần, bán thánh",
lợi dụng lòng tin của người dân để lừa bịp nhằm trục lợi, thu lời.
Đăng nhận xét