Trong lúc đất nước đang sống trong thời bình mà ba chiến sĩ Công an lại phải hy sinh vì chính những người vẫn rêu rao là "vì nhân dân, chống tham nhũng" như "tổ đồng thuận" đó là điều rất đau lòng cho mọi người dân Việt Nam quan.
Ngày
14/9/2020, phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án "Giết người" và "Chống
người thi hành công vụ" xảy ra tại xã Ðồng Tâm (Mỹ Ðức, Hà Nội) kết thúc,
Hội đồng xét xử sơ thẩm TAND thành phố Hà Nội đã tuyên án phạt đối với 29 bị
cáo. Tiếp cận vụ án từ góc độ một luật sư người Mỹ gốc Việt đang hành nghề tại
Mỹ, Luật sư Hoàng Duy Hùng đã gửi bài viết bàn về một số vấn đề liên quan phiên
tòa.
Xin
giới thiệu để bạn đọc tham khảo.
Trước
hết, phải nhấn mạnh rằng, trong lúc đất nước đang sống trong thời bình mà ba
chiến sĩ Công an lại phải hy sinh vì chính những người vẫn rêu rao là "vì
nhân dân, chống tham nhũng" như "tổ đồng thuận" đó là điều rất
đau lòng cho mọi người dân Việt Nam quan tâm tới đất nước, đó cũng là một trong
các lý do quan trọng nhất để rất nhiều người quan tâm theo dõi vụ án. Và tôi
nhận xét vụ án có một số điểm nổi bật như sau:
1.
Vụ án này là vụ án hình sự, không phải vụ án chính trị song một số luật sư bào
chữa cho một số bị cáo lại muốn đánh tráo khái niệm, họ gọi đây là vụ án
"mang đầy màu sắc chính trị" như một luật sư đã đăng trên trang
Facebook của ông ngay ngày đầu xử án. Vấn đề cơ bản nhất là lúc đầu số người
hùa theo "tổ đồng thuận" đã không hiểu luật một cách đúng đắn.
Ở
Việt Nam, đất đai là của Nhà nước, người dân được trao quyền sử dụng, khi cần
sử dụng cho việc chung (như xây dựng công trình công cộng, công trình quốc
phòng,... thì Nhà nước thu hồi, đền bù). Ở Mỹ và châu Âu cũng có luật Eminent
Domain tương tự như vậy. Ðất Ðồng Sênh là đất của sân bay Miếu Môn, là đất phục
vụ nhiệm vụ quốc phòng.
Từ
những năm 1980, khi là Bí thư Ðảng ủy, Chủ tịch UBND xã Ðồng Tâm, ông Lê Ðình
Kình đã cắt đất bán cho sáu hộ dân một cách bất hợp pháp. Sau đó, sáu hộ đó
sang tay và nhân lên thành 14 hộ. Khi thu hồi, Nhà nước đã điều đình, đền bù
cho 14 hộ, họ nhận tiền, vui vẻ di dời. Các nhân chứng cho biết ông Lê Ðình
Kình cùng "tổ đồng thuận" gây áp lực không cho các chủ hộ này dời đi,
rồi hăm dọa, thậm chí đánh đập một số chủ hộ.
Gia
đình ông Lê Ðình Kình và các bị cáo không có một mét vuông đất ở Ðồng Sênh sao
lại gọi là tranh chấp đất đai? Các bị cáo thú nhận ông Lê Ðình Kình cho họ ăn
"bánh vẽ" mỗi mét vuông giá sáu triệu đồng để khơi dậy lòng tham,
kích động họ vi phạm pháp luật. Tôi lấy làm tiếc khi lòng tham đã che khuất lý
trí của họ.
Dù
từ khi sự việc xảy ra, chính quyền đã tổ chức gặp gỡ, thảo luận, báo chí tuyên
truyền, phổ biến các điều luật liên quan, chỉ rõ hành vi sai trái, kêu gọi tuân
thủ pháp luật nhưng họ vẫn không nhận thức để tự giác điều chỉnh hành vi. Hơn
nữa, khi lực lượng chức năng thực hiện biện pháp cần thiết để bảo vệ trật tự,
ông Lê Ðình Kình cùng đồng phạm đã có kế hoạch chống trả từ trước, cho nên
không thể coi việc giết hại Công an một cách rất dã man lại thuộc về lĩnh vực
"chính trị".
2.
Trước, trong và sau khi phiên tòa được tổ chức, một số tổ chức, cá nhân đã cố
gắng "quốc tế hóa" vụ án để kích động. Từ ngày 9-1-2020, khi vụ án
xảy ra, các tổ chức chống cộng ở nước ngoài, nhất là tổ chức khủng bố
"Việt Tân", đã ráo riết tiếp cận một số chính phủ để rêu rao Nhà nước
Việt Nam "giết" ông Lê Ðình Kình, đề nghị họ can thiệp. Tội nghiệp
thay cho đến nay, không có bất kỳ chính phủ nước nào lên tiếng can thiệp. Vì
làm sao can thiệp khi cơ quan Cảnh sát điều tra có đủ tang chứng, nhân chứng,
vật chứng và lời thú tội của các bị cáo. Chưa kể, pháp luật nhiều nước trên thế
giới đều có chế tài rất nghiêm khắc đối với hành vi sai phạm này.
Ở
Mỹ, án lệnh của Tối cao Pháp viện trong vụ Graham v. Connor (Gờ-ra-ham Co-nơ),
490 U.S. 386 (1989) cho phép Cảnh sát dùng vũ lực bắn chết nghi phạm trong cả
các trường hợp dân sự nếu Cảnh sát cảm thấy tính mạng của mình bị đe dọa. Chánh
Thẩm phán lúc đó là W.Rehnquist (W.Ren-quýt) viết án lệnh như sau: "Các
cảnh sát viên phải quyết định chỉ trong tích tắc, rất căng thẳng, không chắc
chắn tình thế ra sao cho mình, nên áp dụng bạo lực cần thiết là điều có lý
(reasoanable)".
Căn
cứ các bài viết và những hình ảnh công bố trên Facebook trước đó thì "tổ
đồng thuận" đã chuẩn bị bom xăng, dao bầu, dao chọc, dao phóng lợn, bình
gas, lựu đạn,... thề sẽ giết chết "từ 300 đến 500" Công an thì rõ
ràng, đó là một nhóm khủng bố cần áp dụng bạo lực cần thiết nếu họ chống người
thi hành công vụ. Ở Mỹ, khi Cảnh sát tiến vào mà một người cầm lựu đạn đòi ném
vào cảnh sát thì không những họ bắn chết một mình người đó, mà bắn luôn cả
những ai có mặt, không chỉ bắn một phát súng mà bắn cả một băng đạn. Vì luật
pháp của Mỹ cũng như các quốc gia phương Tây như thế và trước vật chứng, nhân
chứng, lời thú tội của các bị cáo, cho nên không nhà nước nào lên tiếng hoặc
can thiệp vào vụ án xảy ra ở Ðồng Tâm, và đã làm cho những người chống phá Nhà
nước Việt Nam bị nhục nhã, tẽn tò.
3.
Tôi thấy tính nhân văn, lượng khoan hồng của luật pháp Việt Nam rất cao khi
Viện Kiểm sát nhân dân chuyển 19 người từ tội danh "giết người" sang
tội danh "chống người thi hành công vụ". Ở Mỹ, dù có khoan hồng, họ
chỉ chuyển đổi tội "giết người" sang tội "đồng lõa giết người"
với mức án chí ít cũng 20 năm hoặc chung thân. Viện Kiểm sát nhân dân quyết
định đổi tội danh vì các bị cáo đã nhận ra lỗi lầm và ăn năn, hối hận. Họ cũng
nói rõ tự nguyện nhận lỗi để được khoan hồng chứ không bị bức cung.
Chính
ông Bùi Viết Hiểu, không cần tham khảo với luật sư của ông, đã bất ngờ giơ tay
phát biểu thay đổi lời khai, thú nhận lỗi lầm. Theo tôi, từ hành động của ông
Bùi Viết Hiểu và các bị cáo khác, mà ông mới được nhận mức án từ 16 đến 18 năm
tù, còn cứ nghe cố vấn của luật sư để cố cãi theo chiều hướng vô tội, có thể sẽ
bị đề nghị mức án cao hơn.
4.
Theo tôi, một số luật sư bào chữa cho một số bị cáo trong vụ án có biểu hiện
không bình thường. Hoạt động nghề nghiệp của mấy luật sư này tại phiên tòa
khiến bị cáo nản lòng, nên trước ngày tranh luận cuối cùng, một số người công
khai không nhờ luật sư biện hộ nữa, đó là điều rất hy hữu.
Luật
pháp cho phép luật sư dựa trên cơ sở pháp luật để bảo vệ quyền lợi thân chủ của
mình một cách tối đa, nhưng khi đã có bằng chứng, nhân chứng, vật chứng, và lời
thú tội của bị cáo thì không thể bào chữa theo hướng vô tội, mà phải bào chữa
theo hướng hối lỗi để được pháp luật khoan hồng, giảm nhẹ hình phạt. Nhưng mấy
luật sư này không làm thế, thậm chí còn đổ lỗi cho Công an.
Trong
lúc phiên tòa đang diễn ra, có luật sư còn lên Facebook cho rằng "lựu đạn
chỉ là để tập luyện trên thao trường nên không phải là vũ khí"; một luật
sư khác viết trên Facebook rằng đó là "lựu đạn rởm" không thể coi là
vũ khí giết người... Nếu ở Mỹ, theo án lệnh Graham v. Connor, 490 U.S. 386
(1989) đề cập ở trên, khi tính mạng bị đe dọa, chỉ trong tích tắc Cảnh sát phải
quyết định có hay không bóp súng, đâu cần xác định lựu đạn "rởm" hay
lựu đạn "thật" mới bắn hạ. Công an Việt Nam quá hiền, như theo luật
pháp Mỹ thì Cảnh sát đã bắn cả băng đạn.
Tôi
đặc biệt chú ý tới sự kiện ngay ngày đầu xử án, một vị luật sư than phiền vì
không được ưu tiên gửi ô-tô gần tòa án, phải đi bộ 350 m trong trời mưa, cho
nên khi bước vào tòa ông quát tháo ầm ĩ, rồi than phiền về Ðoàn Luật sư Hà Nội
với mấy việc không dính líu tới vụ án. Ở Mỹ, luật sư tham gia vụ án đều bị
nghiêm cấm không được viết hay bình luận khi quá trình xét xử đang diễn ra. Như
luật sư nọ thì nếu không bị rút bằng hành nghề, thì chí ít cũng bị tống giam vì
tội khinh miệt tòa án.
Tôi
biết ngành Tư pháp ở Việt Nam đã có nhiều đổi mới rất tích cực; mấy vị luật sư
này vẫn đòi cải tổ ngành Tư pháp của Việt Nam. Song có lẽ với hành xử nghề
nghiệp vừa qua, họ cần cải tổ nhận thức của chính mình. Cần hiểu rằng không
luật pháp ở quốc gia nào cho phép luật sư hành nghề một cách phi lý, ngang
ngược, vừa bào chữa trước tòa, vừa lên mạng xã hội công bố thông tin, bình luận
về sự kiện đang diễn ra tại phiên tòa.
Lời
kết: Phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án "Giết người" và "Chống người
thi hành công vụ" xảy ra tại Ðồng Tâm (Hà Nội) đã kết thúc, Tòa đã tuyên
các bản án tương ứng với mức độ hành vi phạm tội của từng bị cáo. Và những
người chống cộng cực đoan lại tiếp tục la lối, điều đó không có gì phải ngạc
nhiên. Tôi rất đồng tình với bản án vì ngoài việc răn đe thì luật pháp còn có
tính nhân đạo, giáo dục con người khi họ biết hối lỗi. Dù có thể có phiên tòa
phúc thẩm, tôi vẫn mong những người đã phải nhận án tù sẽ cải tạo thật tốt để
tiếp tục được hưởng khoan hồng, những người nhận án tù treo sẽ cố gắng sinh
sống lương thiện để trở thành công dân tốt.
Là
một luật sư người Mỹ gốc Việt, tôi quan sát vụ án và rất tán thành cách làm
việc của tòa án, trình tự rõ ràng, xử lý nhân văn, mức án đúng người, đúng tội.
Qua vụ án, pháp luật Việt Nam đã chứng tỏ với thế giới về sự nghiêm minh nhưng
cũng đầy tính nhân văn. Cũng như trong thực tế cuộc sống đất nước hiện nay, ý
Ðảng và lòng dân đã kết hợp hài hòa, triển khai rất cụ thể, hiệu quả. Phiên tòa
là một bằng chứng thuyết phục, góp phần bẻ gãy những luận điệu chống phá Nhà
nước Việt Nam.
Đăng nhận xét