Mỹ và đồng minh tìm cách ngăn chặn "tham vọng lớn" của Trung Quốc

Trong bài viết đăng tải trên trang Asiatimes, chuyên gia Richard Javad Heydarian, Giáo sư chính trị tại Đại học De La Salle (Philippines) và học giả nghiên cứu uy tín về Biển Đông, nhận định rằng Mỹ và Trung Quốc ngày càng tiến gần một cách nguy hiểm tới một cuộc xung đột ở Biển Đông, một vụ va chạm có thể dễ biến những lời đe dọa và khẩu chiến của một cuộc “Chiến tranh lạnh” mới thành xung đột vũ trang thực sự.

Cuộc khẩu chiến giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới ngày càng nóng lên, khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị nói hồi cuối tuần qua nói: “Một số lực lượng chính trị Mỹ đang bắt giữ con tin trong quan hệ Mỹ-Trung, cố gắng đẩy thủy triều tới bờ vực của cái gọi là một cuộc Chiến tranh Lạnh mới. Điều này là nguy hiểm và sẽ làm tổn hại tới hòa bình toàn cầu”.

Trong khi đó, giới chức quân đội Mỹ cáo buộc Trung Quốc đang làm tổn hại tới nền hòa bình đó trong nhiều tháng qua. Theo ông Reed Werner, Phó trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về khu vực Đông Nam Á, đã xảy ra ít nhất 9 vụ đối đầu “không an toàn” giữa các lực lượng vũ trang của hai nước ở Biển Đông kể từ tháng 3 năm nay.

“Chúng tôi nhận thấy khuynh hướng hiện thời rất đáng lo ngại”, ông Werner nói với hãng tin Fox News hồi tuần trước, cảnh báo rằng Trung Quốc “sẽ tiếp tục đẩy mạnh hoạt động trong khi các quốc gia đang tập trung đối phó với dịch Covid-19”.

“Chúng tôi tiếp tục thấy hành động làm mất ổn định của Trung Quốc ở Biển Đông giữa đại dịch Covid-19”, quan chức trên nói thêm, miêu tả các hoạt động quân sự và bán quân sự bành trướng của Bắc Kinh trong khu vực là một phần của chiến dịch lớn hơn nhằm “hăm dọa và bắt nạt những nước khác”.

Quan chức Lầu năm góc cho hay, các cảnh báo của Mỹ chắc không phải là quá mức, trong khi cũng nhấn mạnh điều mà ông gọi là “hành động leo thang và ngày càng nguy hiểm” của Trung Quốc nhằm vào các lực lượng Mỹ trên biển.

Hồi tháng trước, một tàu của Trung Quốc hộ tống tàu sân bay Liêu Ninh trong “các trận chiến giả tưởng” ở Biển Đông được cho là đã hành động một cách “không chuyên nghiệp và an toàn” đối với tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Mustin của Hải quân Mỹ đang tham gia một hoạt động bình thường ở Biển Đông.

Lần gần đây nhất Mỹ và Trung Quốc giáp mặt gần tới mức suýt va chạm như vậy trên biển xảy ra vào cuối năm 2018, khi một tàu chiến Trung Quốc di chuyển cách tàu khu trục tên lửa dẫn đường USS Decatur của Mỹ chưa tới 45m trong khi tàu Mỹ đang tiến hành hoạt động tự do hàng hải tại quần đảo Trường Sa ở Biển Đông.

Theo Giáo sư Heydarian, mặc dù Mỹ hiện đang nỗ lực đối phó với đại dịch Covid-19 ở trong nước, vốn đã làm hơn 100.000 người thiệt mạng, Trung Quốc đã tranh thủ hành động với các đối thủ và láng giềng, như việc cản trở các hoạt động thăm dò dầu khí của Malaysia và một tàu chiến Philippines trong những tuần gần đây.

Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã cảnh báo sẽ hành động mạnh mẽ hơn để đáp trả, làm gia tăng nguy cơ về các cuộc xung đột vũ trang trên biển.

Chiến lược ngăn chặn của Nhà Trắng

Trong một báo cáo gần đây được trình lên quốc hội Mỹ có tựa đề “Cách tiếp cận chiến lược của Mỹ đối với Trung Quốc”, Nhà Trắng cho rằng “Bắc Kinh đã mâu thuẫn với chính lời nói của mình và bỏ qua những cam kết với các láng giềng bằng cách thực hiện các hành động quân sự và bán quân sự khiêu khích và cưỡng ép ở Hoàng Hải, Hoa Đông, Biển Đông, eo biển Đài Loan và các khu vực biên giới Ấn Độ-Trung Quốc”.

Được trình lên cùng với Luật ủy quyền quốc phòng quốc gia 2019, vốn quy định cách thức tiếp cận toàn diện nhằm đối phó với mối đe dọa từ Trung Quốc, báo cáo cảnh báo rằng Trung Quốc đã cho thấy “khả năng và sự sẵn sàng… để thực hiện sự hăm dọa và cưỡng ép trong nỗ lực nhằm loại trừ các nguy cơ ảnh hưởng đối với lợi ích của mình và thúc đẩy các lợi ích chiến lược trên toàn cầu”.

Miêu tả Trung Quốc như một cường quốc bành trướng, báo cáo viết  rằng hành động gần đây của Trung Quốc ở Biển Đông và các vùng biển tranh chấp khác đã đi ngược với các tuyên bố của các lãnh đạo Trung Quốc rằng phản đối mối đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, không can thiệp vào các vấn đề nội bộ của các quốc gia khác hay cam kết giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình.

Trong khuôn khổ một chiến lược ngăn chặn lớn hơn, Mỹ đang tìm cách ủng hộ các nước lớn khác trong khu vực, trong đó có Ấn Độ, nhằm chống lại các tham vọng biển của Trung Quốc ở Biển Đông và xa hơn thế.

Trong một cuộc trò chuyện công khai ở Washington gần đây, bà Alice Wells, Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề Trung và Nam Á, đã kêu gọi các đối tác trong khu vực chống lại “sự gây hấn liên tiếp, nỗ lực liên tiếp của Trung Quốc nhằm thay đổi các quy định và hiện trạng”.

Trong báo cáo tới Quốc hội, Nhà Trắng đã nhấn mạnh mối liên kết ngày càng gia tăng giữa chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương của chính quyền Trump và chính sách an ninh và phát triển của Ấn Độ, tầm nhìn Ấn Độ-Thái Bình Dương tự do và mở cửa của Nhật Bản, mô hình Ấn Độ-Thái Bình Dương của Australia, chính sách hướng Nam mới của Hàn Quốc và chính sách hướng Nam mới của Đài Loan.

Lo ngại về một Trung Quốc ngày càng bành trướng và hung hăng đang thúc đẩy các sáng kiến chính sách ngoại giao liên kết mới giữa Mỹ và các đối tác lớn của Mỹ trong khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương. Họ cũng đi theo hướng rằng Mỹ đang xây dựng một chiến lược kiểm soát kiểu Chiến tranh Lạnh để đối phó Trung Quốc, dù điều này có làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự.

Lập trường cứng rắn của chính quyền Trump được xây dựng dựa trên tâm lý chỉ trích Trung Quốc ngày càng tăng tại quốc hội Mỹ, đặc biệt là trong các nghị sĩ Cộng hòa, cũng như trong đảng Dân chủ. Cả ông Trump và đối thủ Joe Biden dự kiến sẽ tranh cử tổng thống dựa trên các “tấm vé” chống Trung Quốc mạnh mẽ.

Ông Mac Thornberry, một thành viên của Ủy ban quân vụ Hạ viện, đã khen ngợi báo cáo của Nhà Trắng, mà ông nói là sẽ đưa ra một viễn cảnh về cách thức cạnh tranh hiệu quả với Trung Quốc và ngăn chặn hành động bành trướng của Trung Quốc ở Ấn Độ-Thái Bình Dương và khắp thế giới.

Chiến lược này cũng củng cố sự cần thiết phải đầu tư vào các khía cạnh quân sự của chiến lược đó, cũng như gia tăng hợp tác với các đồng minh và đối tác”, ông Thornberry nói.

Nghị sĩ Michael McCaul, lãnh đạo Đảng Cộng hòa tại Ủy ban đối ngoại Hạ viện, đã khen ngợi chính quyền Trump về "chủ nghĩa thực tiễn có nguyên tắc" với Trung Quốc, và chỉ trích các chính sách của các chính quyền trước.

Nghị sĩ Mike Rogers, thành viên cấp cao của Ủy ban an ninh nội địa Hạ viện, đi xa hơn trong việc miêu tả Trung Quốc là một mối đe dọa hiện hữu đối với Mỹ cần phải được xử lý phù hợp./.