Thời đại Internet là thời đại của tốc độ. Báo giấy chịu thua thiệt vì nó tốn thời gian in ấn, vận chuyển và phát hành. Đó là chưa kể hạn chế về kỳ phát hành: ngay cả những nhật báo, tin bài về sự kiện sáng hôm nay cũng phải chờ đến sáng hôm sau để đến với độc giả. Báo điện tử rút ngắn được thời gian đó nhưng cũng như báo giấy, nó phải chịu một hạn chế khác: quy trình xuất bản. Trong quy trình cơ bản, đề tài cần qua ban biên tập duyệt, phóng viên tác nghiệp và viết, biên tập viên tái cấu trúc, corrector sửa lỗi chính tả, rồi đến thư ký tòa soạn xuất bản.
Mạng xã hội cắt hết các quy trình đó.
Người viết kiêm tất cả các vai trò. Những con chữ và hình ảnh được cập nhật
ngay sau khi bấm nút “đăng”. Đi xa hơn, công cụ livestream (trực tiếp) đưa hình
ảnh và diễn biến thực tế tức thời lên internet, với độ trễ duy nhất là do tốc
độ đường truyền.
Nhưng, đó không phải là tất
cả ưu thế của mạng xã hội. Cũng như xã hội là tập hợp bởi các cá nhân, mạng xã
hội là tập hợp của các trang cá nhân và các fanpage. Mỗi người mỗi vẻ nhưng
luôn có những người nổi bật hơn. Sự nổi bật của họ có thể không hẳn vì trí tuệ
hay vẻ ngoài sáng láng của họ, cũng không hẳn ở thành tựu mà họ đạt được. Có
thể vì họ là ngôi sao giải trí, với sức hấp dẫn tự nhiên. Cũng có thể họ khơi
gợi những cảm xúc khi truyền thông điệp hay hình ảnh cho người đọc, giữa một
thế giới thông tin tràn ngập. Khi lý trí bất lực thì cảm xúc (và cảm tính) sẽ
xử lý thông tin.
Những ngôi sao sẽ thúc đẩy
cảm xúc của bạn, nhờ văn hóa thần tượng. Khi báo giấy sa sút và cả truyền hình
thông tin cũng sa sút thì truyền hình thực tế và giải trí lên ngôi, bởi đó là
mảnh đất của văn hóa thần tượng. Ngay cả trong bóng đá, trước kỷ nguyên mạng xã
hội, có một chân lý tuyệt đối là không cầu thủ nào lớn hơn câu lạc bộ. Nhưng, ở
thời đại này, không một câu lạc bộ nào lớn hơn Ronaldo hay Messi!
Những cây viết giàu cảm xúc
cũng có thể thúc đẩy cảm xúc của bạn, kết hợp với hiệu ứng đám đông. Họ sẽ dễ
viết một bài mang đến cảm xúc trên trang cá nhân hơn là trên báo vì không lo bị
kiểm soát bởi quy trình và có thể tùy ý sử dụng ngôn từ hay các phương thức
diễn đạt không chính thống. Khi nó trở thành một bài viết được chia sẻ rộng
rãi, độc giả có thể “tự dưng” bị ảnh hưởng bởi bài viết do hiệu ứng đám đông và
tâm lý sợ mình bị lạc lõng.
Khi các quy trình duyệt và
đăng tin bài bị diệt vong trên mạng xã hội, quá trình thông tin và xử lý thông
tin đã bị mất kiểm soát, sự chủ quan lên ngôi. Đến lượt nó, các KOLs sẽ nhận ra
quyền lực của họ và có thể ngộ nhận rằng chính họ là chân lý.
Quyền lực luôn có rủi ro bị
lạm dụng khi không chịu kiểm soát. Các nhãn hàng nhận ra quyền lực của KOLs để
quảng cáo sản phẩm, dịch vụ. Các doanh nghiệp cũng có thể nhận ra quyền lực của
KOLs để dìm doanh nghiệp đối thủ. Các nhóm lợi ích cũng có thể nhận ra quyền
lực của KOLs để bảo vệ lợi ích của nhóm mình và tấn công các nhóm cạnh tranh.
Nếu như khía cạnh chủ quan
của KOLs trong thông điệp chỉ thuần túy là quan điểm cá nhân do hiểu biết và
kiến giải của họ thì có thể xem như không phải là mối nguy hại với xã hội. Vì
cũng như các bài báo của các báo khác nhau cũng có thể khác nhau do quan điểm
của từng tòa soạn là khác nhau. Sự cạnh tranh thông tin và chất lượng xử lý
thông tin sẽ giúp độc giả sàng lọc các quan điểm đó.
Nhưng, khi yếu tố tư lợi xuất
hiện, do tác động của doanh nghiệp hay các nhóm lợi ích, khiến các bài viết của
KOLs bóp méo vấn đề để bảo vệ lợi ích của những kẻ đã trả tiền cho họ thì đó là
vấn đề xã hội. Qúa trình này thường được gọi là “truyền thông bẩn”. Nó nguy hại
không chỉ ở chỗ bóp méo quá trình cạnh tranh lành mạnh hay phân bổ lợi ích
chính đáng mà còn nguy hại qua việc làm nhuốm bẩn nhận thức của số đông - một
tác hại lâu dài.
Để chống lại việc KOLs lạm
dụng quyền lực, sa vào truyền thông bẩn, việc đặt các KOLs vào vị trí phải chịu
trách nhiệm trước pháp luật với những thông tin sai lệch mà họ đăng trên mạng
xã hội là thiết yếu.
Đăng nhận xét