Quyền khiếu nại, tố cáo của công dân đã được ghi nhận trong nhiều văn bản pháp luật. Ngay trong đạo luật pháp lý cao nhất của nước ta đã ghi nhận rất rõ về quyền cơ bản này của công dân. Tại điều 74 của Hiến pháp năm 1992 quy định: Công dân có quyền khiếu nại, quyền tố cáo với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào.
Với việc ghi nhận quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong Hiến pháp đã tạo cơ sở pháp lý cho công dân thực hiện quyền cơ bản của mình, thông qua việc thực hiện quyền này, công dân đã góp phần tích cực vào hoạt động quản lý nhà nước và xã hội, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Trên cơ sở đó, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Bộ luật Hình sự cũng có những quy định cụ thể về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân. Như vậy, về cơ bản, quyền khiếu nại và tố cáo của công dân đã được quan tâm, thực hiện bởi hành lang pháp lý tương đối đầy đủ.
Pháp luật cũng quy định, quyền khiếu nại là quyền của công dân, cơ quan, tổ chức được đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Quyền tố cáo là quyền của công dân được báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức cá nhân nào gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức. Việc khiếu nại, tố cáo phải được cơ quan Nhà nước xem xét và giải quyết trong thời hạn pháp luật quy định.
Để bảo vệ quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, Bộ luật Hình sự đã xác định những hành vi nào xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân là tội phạm. Và tùy từng mức độ vi phạm mà chịu các hình phạt tương ứng. Tại điều 132 về Tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo của Bộ luật Hình sự được quy định như sau: người nào có một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm: Lợi dụng chức vụ, quyền hạn cản trở việc khiếu nại, tố cáo, việc xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo hoặc việc xử lý người bị khiếu nại, tố cáo; Có trách nhiệm mà cố ý không chấp hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo gây thiệt hại cho người khiếu nại, tố cáo. Người nào trả thù người khiếu nại, tố cáo thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến năm năm. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm. Như vậy, có thể thấy, người lợi dụng chức vụ quyền hạn cản trở việc khiếu nại, tố cáo, việc xét và giải quyết khiếu nại, tố cáo thực chất là người phạm tội đã lợi dụng thẩm quyền được giao cũng như quyền uy có được từ chức vụ, quyền hạn đang nắm giữ để ngăn cản, gây khó khăn cho việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân.
Về vấn đề này, Giám đốc Trung tâm Tội phạm học, Khoa pháp luật Hình sự, Trường Đại học Luật Hà Nội Dương Tuyết Miên cho rằng, có thể xảy ra khi người có chức vụ, quyền hạn đó chỉ đạo nhân viên dưới quyền không tiếp nhận đơn thư khiếu nại, tố cáo, hoặc tiếp nhận nhưng không vào sổ hoặc không chuyển cho có quan có thẩm quyền giải quyết. Hoặc cũng có thể xảy ra ở giai đoạn xử lý người bị khiếu nại, tố cáo bằng cách ngăn cản không cho xử lý người bị tố cáo mặc dù có đầy đủ chứng cứ khẳng định người bị tố cáo có hành vi trái pháp luật. Bên cạnh đó, Bộ luật Hình sự cũng quy định người có trách nhiệm mà cố ý không chấp hành quyết định của cơ quan có thẩm quyền xét và giải quyết các khiếu nại, tố cáo gây thiệt hại cho người khiếu nại. Với hành vi này thì hậu quả gây thiệt hại cho người khiếu nại, tố cáo là phải là dấu hiệu bắt buộc.
Tuy nhiên, từ thực tiễn xét xử cũng như theo số liệu từ Tòa án nhân dân dân tối cao thì số vụ án về tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo bị đưa ra xét xử là không đáng kể. Trong đó, năm 2007, cả nước chỉ có một vụ, từ năm 2008 – 2012 không xử vụ nào về tội danh này. Theo đánh giá chung thì điều này chưa phản ánh đúng thực trạng xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trên thực tế. Sở dĩ, vẫn còn những tiêu cực làm ảnh hưởng đến quyền khiếu nại, tố cáo của công dân có nhiều nguyên nhân trong đó, có nguyên nhân hạn chế về pháp luật, bà Miên nhấn mạnh.
Cũng theo bà Miên thì hành vi khách quan của tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo được quy định trong Bộ luật Hình sự còn chung chung, chưa thực sự rõ ràng, gây ảnh hưởng nhất định đến việc vận dụng điều 132 Bộ luật Hình sự trên thực tế. Cần phải tách tội xâm phạm quyền khiếu nại và xâm phạm quyền tố cáo thành hai tội danh riêng biệt trong đó phải mô tả rõ ràng hành vi khách quan tương ứng của từng tội. Đồng thời, cũng cần bổ sung một số tình tiết tăng nặng định khung đối với tội xâm phạm quyền khiếu nại, tố cáo. Và cần phải có “khoảng cách” rõ rệt hơn giữa các khung hình phạt để thể hiện được chính sách hình sự nghiêm khắc của Nhà nước đối với trường hợp phạm tội có tình tiết tăng nặng định khung, bà Miên đề nghị./.
TC
Đăng nhận xét